Đôi nét về Cô và Cậu
Cô và Cậu là những người cai quản những vùng miền khác nhau. Việc thờ cúng tượng Cô, tượng Cậu không chỉ là biểu hiện của lòng biết ơn đối với Cô Cậu, mà còn là sự mong đợi về một cuộc sống an lành, hạnh phúc và được ưu ái bởi thiên nhiên.
Tứ Phủ Thánh Cô là những thánh cô phục vụ, hầu cận các Thánh Mẫu hoặc các Chầu. Các Cô thường nhận lời tấu của người dân và thay họ lạy xin trước cửa Thánh Mẫu. Có 13 Cô thuộc các phủ hầu cận cho Thánh Mẫu, bao gồm:
- Cô Đệ Nhất Thượng Thiên (Thiên Phủ)
- Cô Đôi Thượng Ngàn (Nhạc Phủ)
- Cô Bơ (Thoải Phủ)
- Cô Tư Tây Hồ (Địa Phủ)
- Cô Năm Suối Lân (Nhạc Phủ)
- Cô Sáu Sơn Trang (Nhạc Phủ)
- Cô Bảy Kim Giao (Nhạc Phủ)
- Cô Tám Đồi Chè (Nhạc Phủ)
- Cô Chín Sòng Sơn (Thiên Phủ)
- Cô Mười Mỏ Ba (Nhạc Phủ)
- Cô Bé Thượng Ngàn (Nhạc Phủ)
- Cô Bé Đông Cuông (Nhạc Phủ)
- Cô Bé Thoải Phủ (Thoải Phủ)
Tứ Phủ Thánh Cậu, tương tự, là những phụ tá của các ông Hoàng, thường là những linh hồn trẻ em từ 1 đến 9 tuổi, được thần hiện linh và trở thành các bé Thánh. Trong số các Cậu, chỉ có bốn thánh cậu được chọn làm đại diện đi chấm linh nhận đồng và loan giá ngự đồng, bao gồm Cậu Cả Thượng Thiên, Cậu Đôi Thượng Ngàn, Cậu Bơ Thoải Cung và Cậu Bé. Trong đó, Cậu Bơ và Cậu Bé thường xuất hiện trong hầu hết các buổi lễ hầu đồng. Các Cậu hậu cận cho các ông Hoàng gồm có:
- Cậu Hoàng Cả (Thiên Phủ)
- Cậu Hoàng Đôi (Nhạc Phủ)
- Cậu Hoàng Bơ (Thoải Phủ)
- Cậu Hoàng Tư (Địa Phủ)
- Cậu Hoàng Quận
- Cậu Bé Bản Đền (Nhạc Phủ)
Ý nghĩa tâm linh tục thờ tượng Cô, tượng Cậu
Tượng Cô, tượng Cậu thuộc hệ thống Tứ Phủ của đạo Mẫu, đây là một tín ngưỡng quan trọng của văn hóa dân gian của người Việt. Đạo Mẫu, là một đạo thờ người phụ nữ, đặt người mẹ ở vị trí trung tâm và coi trọng vai trò của phụ nữ trong gia đình và xã hội. Trong đó bao gồm tín ngưỡng Tứ Phủ (Thiên, Nhạc, Thoải, Địa) là một tín ngưỡng dân gian của Việt Nam được hình thành và phát triển trong hơn nghìn năm.
Bên cạnh tượng Cô, tượng Cậu, các vị khác theo tín ngưỡng Tứ Phủ còn có những vị Thánh Cô, tượng Tam tòa Thánh Mẫu hoặc các vị anh hùng dân tộc, có công lao to lớn với đất nước hoặc địa phương đặt đền thờ.
Tượng Cô được chế tác dưới hình ảnh một người con gái, tượng trưng cho sự bảo vệ và mang lại may mắn cho các thành viên trong gia đình. Tượng Cậu gắn với hình ảnh người con trai khỏe mạnh, mang ý nghĩa bảo vệ đất đai và đem lại mùa màng tươi tốt cho người nông dân.
Tục thờ tượng Cô, tượng Cậu là nét đẹp văn hóa của người Việt, đại diện cho mong ước bao đời của người nông dân. Đây cũng là truyền thống thể hiện cho sự tôn kính, lòng biết ơn và truyền thống “uống nước nhớ nguồn” của người dân Việt Nam đối với hai vị thánh này, đồng thời thể hiện ước muốn về cuộc sống an lành, hạnh phúc, được che chở và được thiên nhiên ưu ái.
Tượng Cô, tượng Cậu được sử dụng trong nhiều nghi lễ thờ cúng khác nhau của đạo Phật. Trong lễ cúng, người ta thường đặt tượng lên bàn thờ, tiến hành cúng lễ và cầu nguyện để mong nhận được sự che chở và phù hộ của hai vị thánh.
Tượng Cô, tượng Cậu chế tác tại làng nghề Sơn Đồng
Tượng Cô, tượng Cậu thường được chế tác bằng gỗ và một số vật liệu khác phù hợp với mục đích sử dụng. Những bức tượng này được chạm trổ rất tỉ mỉ với nhiều chi tiết như tóc tai, trang sức, trang phục, nét mặt,... sao cho làm nổi bật được sự sang trọng và hiền hậu của hai vị thánh.
Tượng Cô, tượng Cậu chế tác tại làng nghề Sơn Đồng thường được làm thủ công hoàn toàn bởi các nghệ nhân có nhiều kinh nghiệm, từ chọn vật liệu, chạm trổ, điêu khắc, sơn phủ,... để đảm bảo độ mềm mại và có hồn cho đồ thờ. Do đó, các tượng phật Sơn Đồng luôn được đánh giá cao về tính thẩm mỹ, chất lượng và đảm bảo các yếu tố về mặt tâm linh.
Một số thông tin cơ bản:
- Nơi thờ: Tượng Cô, tượng Cậu thường được đặt trong phòng thờ gia đình, nhà thờ dòng họ, đình chùa và nhiều không gian thờ cúng khác.
- Kích thước: Kích thước của tượng sẽ phụ thuộc vào không gian sẽ đặt tượng, chủ đầu tư hoặc gia chủ cần tham khảo ý kiến của đơn vị chế tác để chọn được kích thước phù hợp.
- Chất liệu: Đồ thờ Sơn Đồng nổi tiếng với chất liệu gỗ, đặc biệt là gỗ mít, bên cạnh đó còn có gỗ vàng tâm và một số loại gỗ khác theo yêu cầu của khách hàng.
- Sơn phủ: Tượng Cô, tượng Cậu thường sử dụng sơn phủ là sơn ta hoặc sơn pu.
- Sơn lót: Thường là sơn son thếp vàng, thếp bạc, phủ hoàng kim.
- Họa tiết: Gia chủ và chủ đầu tư có thể tham khảo một số mẫu tượng Cô, tượng Cậu tại dothotamlinh.com.vn để quan sát các họa tiết một cách chi tiết hơn.
- Giá thành: Giá của tượng sẽ phụ thuộc vào chất liệu gỗ và sơn, kích thước tượng, mẫu tượng,...
- Tuổi thọ: Nhờ chất liệu tốt và quá trình chế tác tỉ mỉ nên tượng Cô, tượng Cậu tại làng nghề Sơn Đồng thường có tuổi thọ rất lâu, sau này còn có thể có giá trị đồ cổ.