Hoành phi câu đối trong tín ngưỡng thờ cúng của người Việt

Nguồn gốc của hoành phi câu đối

Hoành phi câu đối là một nét văn hóa truyền thống của người Việt, biểu trưng cho sự tinh tế và nét đẹp của tâm hồn dân tộc. Dù chưa có một chuyên khảo chính thức nào ghi nhận rõ ràng lịch sử hình thành của hoành phi câu đối nhưng chúng đã tồn tại và gắn bó sâu sắc với đời sống người Việt từ hàng ngàn năm trước.

Nguồn gốc của hoành phi câu đối được cho là xuất phát từ Nho giáo. Ban đầu, hoành phi câu đối xuất hiện chủ yếu trong các nghi lễ trang trọng, thể hiện tinh thần hiếu học và tôn vinh đạo đức. Trong các dịp trọng đại như vinh quy bái tổ, chúc thọ hay mừng tân gia, người Việt thường tặng nhau hoành phi câu đối như một món quà mang đậm ý nghĩa văn hóa và tinh thần.

Theo thời gian, tục treo hoành phi câu đối vượt lên trên các giá trị vật chất thông thường, trở thành biểu tượng của văn hóa và tinh thần dân tộc Việt Nam. Treo hoành phi câu đối trên bàn thờ không chỉ để trang trí cho không gian thờ, mà còn là biểu hiện của sự tôn kính tổ tiên, tinh thần hiếu học và lòng yêu nước. Qua đó, hoành phi câu đối không chỉ lưu giữ những giá trị văn hóa mà còn truyền tải những thông điệp đạo đức, triết lý sống và niềm hy vọng của người Việt từ thế hệ này sang thế hệ khác.

Ý nghĩa tâm linh của hoành phi câu đối

Trong phong thủy, hoành phi câu đối nhà thờ mang ý nghĩa tâm linh sâu sắc, giúp thu hút sự may mắn và thịnh vượng. Theo quan niệm dân gian, khi treo hoành phi câu đối nhà thờ trong không gian thờ cúng sẽ giúp công việc thuận lợi, gia đình hòa thuận và hạnh phúc. Nghệ thuật trang trí hoành phi câu đối của người Việt Nam với yếu tố ẩn dụ tinh tế, khác biệt hoàn toàn so với xu hướng hiện thực của phương Tây.

Ý nghĩa bức hoành phi

Bức hoành phi là một phần quan trọng trong không gian thờ cúng của người Việt, mang đậm giá trị truyền thống và tâm linh. Hoành phi được xem như một dạng bình phong, chủ yếu dùng để ngăn cách không gian, tạo ra sự trang nghiêm và thanh tịnh cho nơi thờ tự.

Trong phong thủy, hoành phi được tin rằng có khả năng ngăn chặn tà khí, bảo vệ sự thanh tịnh của không gian thờ cúng. Những chi tiết như cây bút và thanh kiếm được khắc họa trên cuốn thư - một dạng hoành phi - biểu trưng cho sự kết hợp giữa trí tuệ và sức mạnh, giúp duy trì hòa khí và xua đuổi điều xấu. Chính nhờ vào những đặc tính này, hoành phi không chỉ làm đẹp mà còn mang lại sự bình an, thịnh vượng cho gia đình. 

Khi chọn hoành phi, chữ viết trên đó được coi là yếu tố quan trọng nhất. Các chữ này không chỉ đơn thuần là yếu tố trang trí mà còn là thông điệp chứa đựng ý nghĩa sâu xa, thường là những lời dạy sâu sắc về giá trị truyền thống của dòng tộc, thể hiện lòng tôn kính của con cháu đối với công đức của tổ tiên. Ví dụ như bức hoành phi với dòng chữ "Phụng gia tiên" (Phụng dưỡng gia tiên),thể hiện lòng hiếu thảo và tôn kính đối với tổ tiên, là một minh chứng cho sự gắn bó với truyền thống và văn hóa của gia tộc.

Ngoài ra, một số chữ được viết khác thường thấy trên hoành phi còn có "Đức lưu quang" (Công đức sáng mãi),"Phúc mãn đường" (Phúc đầy nhà),"Thiện tối lạc" (Làm điều thiện sẽ mang đến hạnh phúc lớn nhất),hay "Phúc Lộc Thọ". Những câu chữ này không chỉ ca ngợi công đức của tổ tiên mà còn truyền đạt những lời khuyên và ước nguyện tốt đẹp cho thế hệ sau.

Ý nghĩa đôi câu đối

Tương tự như bức hoành phi, đôi câu đối nhà thờ cũng chứa đựng giá trị đạo đức truyền thống sâu sắc, ghi lại những lời dạy của tổ tiên về phẩm chất và đạo đức, cũng như cầu mong sự thái bình và thịnh vượng cho gia đình. 

Theo quan niệm của người xưa, treo câu đối hợp phong thủy có thể mang lại vận khí tốt, tài lộc và phú quý cho gia đình, đồng thời giúp công việc và sự nghiệp của các thành viên được thuận lợi và như ý. 

Lưu ý khi treo hoành phi câu đối đúng phong thủy

Kích thước hoành phi câu đối

Kích thước hoành phi câu đối nhà thờ cần phù hợp với kích thước bàn thờ và không gian xung quanh. Nếu tỉ lệ của hoành phi câu đối quá lớn hoặc quá nhỏ sẽ làm mất đi sự cân đối, làm giảm tính thẩm mỹ và ảnh hưởng đến phong thủy của không gian thờ cúng.

Vị trí và cách treo

• Hoành phi: Hoành phi hoặc cuốn thư nên được treo cách mặt bàn thờ khoảng 0,8 - 1m và nghiêng từ 20 - 30 độ so với mặt tường để người đứng bên dưới có thể nhìn thấy rõ ràng chữ viết và hoa văn trên tấm hoành phi. Để xác định vị trí treo hoành phi chính xác hơn, gia chủ nên lấy bát hương chính giữa bàn thờ làm tâm, sau đó xác định điểm thẳng đứng lên trên mặt hổ phù của cuốn thư để đảm bảo chính xác vị trí treo.
• Câu đối: Câu đối phải được treo song song hai bên của bàn thờ và phải thấp hơn bức hoành phi hoặc cuốn thư một khoảng để tạo sự cân đối và hài hòa trong không gian thờ. 

Ý nghĩa và nội dung chữ viết

Chữ viết trên hoành phi câu đối nhà thờ cần phù hợp với phong tục tập quán và truyền thống của gia đình. Nội dung trên hoành phi câu đối thường ca ngợi công đức của tổ tiên, truyền tải những lời răn dạy hoặc cầu mong thái bình, thịnh vượng.

Các mẫu hoành phi câu đối đẹp mắt và mang giá trị tâm linh

Dưới đây là một số mẫu hoành phi câu đối nhà thờ ý nghĩa và đẹp mắt được chế tác tại Đồ Thờ Tâm Linh thuộc làng nghề Sơn Đồng mà gia chủ có thể tham khảo.