Ý nghĩa tâm linh và lưu ý trong thờ cúng tượng Quan Âm Thế Chí
1. Ngũ Vị Tôn Quan gồm những ai?
Ngũ Vị Tôn Quan còn được biết đến là Ngũ Vị Tôn Ông hoặc Ngũ Vị Tôn Quan gồm 5 vị quan lớn có vai trò vô cùng quan trọng trong hệ thống Tứ Phủ của Công Đồng. Các vị quan này bao gồm:
- Quan Lớn Đệ Nhất Thượng Thiên
- Quan Lớn Đệ Nhị Thượng Ngàn (Quan Lớn Đệ Nhị Giám Sát)
- Quan Lớn Đệ Tam Thoải Phủ
- Quan Lớn Đệ Tứ Khâm Sai
- Quan Lớn Đệ Ngũ Tuần Tranh
Ngũ Vị Tôn Quan thường được đặt ngay sau Điện thờ Thánh Mẫu. Họ là con trai của Vua Bát Hải Động Đình và được tôn vinh với những chiến công chống lại giặc ngoại xâm, bảo vệ sự an lành cho quốc gia và nhân dân. Miếu thờ của họ được xây dựng ở các làng, nơi mà người dân tới thờ cúng tại các điện thờ chính (Hội đồng).
2. Sự tích về Ngũ Vị Tôn Quan
2.1. Quan Lớn Đệ Nhất Thượng Thiên
Ông là một trong Ngũ Vị Tôn Quan và giữ vị trí Tôn Ông Đệ Nhất, là con trưởng của Vua Cha Bát Hải Động Đình và được xem là người lớn trong việc quản lý Thiên Đình. Theo truyền thuyết ông là Tôn Quân Đại Thần trên Đế Đình Thiên Cung và được phong lên ngôi Thượng Thiên Nhất Phẩm Công Hậu, có trách nhiệm quản lý tam giới văn võ.
Ông hiếm khi về ngự đồng, thường chỉ về trong những dịp trọng đại như mở cung, tạ ơn nhập cung, nhập miếu và khi các quan mới đảm nhiệm chức vụ. Khi tham dự các nghi lễ, ông mặc áo đỏ với hình thêu của rồng và hổ, tham gia vào các nghi thức như thắp hương, khai quang, chứng giám hiện trạng. Thông thường khi mở phủ, mọi người phải thỉnh Quan Đệ Nhất đến chứng giám Thiên Phủ.
2.2. Quan Lớn Đệ Nhị Thượng Ngàn
Quan Lớn Đệ Nhị Thượng Ngàn là con trai thứ hai của Vua Cha Bát Hải Động Đình. Theo lệnh của Vua Cha, ông hạ phàm đầu thai vào Hoàng Cung vào ngày mồng mười tháng mười một năm Bính Dần. Ông được biết đến là người văn võ toàn tài, thông minh chính trực, được mọi người ngưỡng mộ và các vương tôn công tử đều thuận tình đến làm học trò.
Khi về chầu Thiên Đình, ông được giao quyền giám sát quản cai Sơn Lâm, Thượng Ngàn và ban phúc cho dân. Trong những dịp đại lễ, người ta thường thỉnh Quan Đệ Nhị về thanh tra giám sát đàn mã đền phủ. Ông được thờ tại Đền Quan Giám ở trên huyện Hữu Lũng, tỉnh Lạng Sơn và Đền Quan ở Phố Cát, Thanh Hóa. Ngày tiệc chính của ông là ngày 10/11 âm lịch.
2.3. Quan Lớn Đệ Tam Thoải Phủ
Là vị quan thứ ba trong Ngũ Vị Tôn Quan, Tôn Ông Đệ Tam, hay còn được gọi là Tam Phủ Vương Quân, là con trai thứ ba của Vua Cha Bát Hải Động Đình. Ông được giao quyền cai quản Long Giai Động Đình bên cạnh vua cha và đã được tôn vinh là "Tam Đại Vương".
Dưới thời Hùng Vương, ông tham gia chỉ huy thủy quân và được nhân dân tôn vinh ở Hà Nam. Khi ông hy sinh trong một cuộc quyết chiến, hai phần của ông trôi dạt vào hai bờ sông Lục Đầu. Trở về Long Cung, ông cai quản nghiên mực và có vai trò quan trọng trong việc cai trị các quan.
Ông thường chỉ huy ba quân tập hợp thuyền bè rong ruổi khắp vùng, cầu phúc cho ngư dân. Người hầu Tứ Phủ thường tôn ông là vị quan tài ba và nổi tiếng nhất. Đền Lảnh Giang ở Mộc Nam, Duy Tiên, Hà Nam, được xem là nơi hạ thân của ông. Đền Xích Đằng ở Hà Nam, đền Cửa Đông ở thành phố Lạng Sơn và đền Tam Kỳ ở thành phố Hải Phòng đều là những địa điểm thờ cúng ông. Ngày lễ của Quan Bộ Phủ là ngày 24 tháng 6 âm lịch.
2.4. Quan Lớn Đệ Tứ Khâm Sai
Ông là quan lớn thứ tư trong hệ thống Ngũ giáo, là con thứ tư của Vua Cha Bát Hải Động Đình. Cha ông đã giao cho ông trấn giữ địa linh đồng bằng và phụ trách tứ phủ (có người cho rằng trong các quan, ông đứng giữa trời đất),nhưng ông thường cư ngụ ở Thiên Đình và ghi chép ngày tháng năm. Trong số các đại thần, chỉ có khi có đại lễ mới đưa ông về và ông thường mặc áo vàng thêu hình rồng, hổ khi ngự đồng.
2.5. Quan Lớn Đệ Ngũ Tuần Tranh
Quan Lớn Tuần Tranh là vị quan thứ năm, hay còn gọi là Quan Lớn Tuần Tranh. Ông là con thứ năm của Vua Cha Bát Hải Động Đình và sinh ra dưới thời Hùng Định Vương tại Ninh Giang (nay là Hải Dương). Ông là một tướng tài kiêm thủy quân, được giao trách nhiệm trấn giữ vùng ven biển và đã có nhiều thành tựu lớn. Vì những thành tựu này, ông được phong làm thái tử.
Tại quê nhà, Quan Lớn Tuần Tranh đã dành tình cảm cho một thiếu nữ xinh đẹp. Thiếu nữ ấy là vợ lẻ của một quan huyện địa phương, nhưng không hạnh phúc với cuộc sống vợ chồng. Cả hai đều có tình cảm với nhau nhưng cô không nói tình trạng hôn nhân của mình cho ông biết.
Quan Tuần Tranh tin rằng đó là một tình yêu đẹp và hẹn ngày đưa người phụ nữ về làm vợ. Khi quan huyện biết được, ông ta vu oan Quan Tuần Tranh quấy rối vợ của mình. Quan Tuần Tranh không thể chịu nổi sự oan trái, tự sát bằng cách nhảy xuống sông Kỳ Cùng. Ông trở thành đôi bạch xà, được vợ chồng nông dân nuôi dưỡng. Tuy nhiên, khi quan phủ biết họ nuôi hai con rắn, họ bị ép phải chịu trách nhiệm và giết chết đôi bạch xà. Sau khi bị thả xuống dòng sông, nơi đó trở thành một dòng xoáy nguy hiểm.
Về sau, khi Thục Phán An Dương Vương đang chiến đấu với Triệu Đà, thì bị gặp khó khăn tại dòng xoáy này. Sau khi mời các lão làng cầu nguyện, sóng biển bình yên và quân lính chiến thắng. Vua Thục công nhận công đức của Quan Tuần Tranh và phong ông là Giảo Long Hầu. Ông còn được thần linh ứng, có khả năng trừ tà và giúp dân.
Trong các vị quan lớn, Quan Lớn Đệ Ngũ cũng rất nổi tiếng và được tôn kính. Mặc dù là vị cuối cùng trong danh sách, nhưng lại được mời về ngự thường xuyên nhất. Trong các buổi tiệc, ông luôn mặc áo lam thêu hình rồng, hổ, tham gia vào các nghi lễ và sự kiện với vị thế cao quý. Ngày lễ chính của ông là ngày 25/5 âm lịch, ngày ông bị lưu đày, ngày này dân làng thường tổ chức giỗ. Ngoài ra, vào ngày 14/2, các đền thờ ông cũng tổ chức lễ đón mừng ngày ông ra đời.
3. Ý nghĩa việc thờ phụng Tượng Ngũ Vị Tôn Quan.
Trong văn hóa Việt Nam, phong tục thờ cúng đã được duy trì từ thời xa xưa. Trong đó, việc thờ cúng tượng Ngũ Vị Tôn Quan đặc biệt được coi trọng với nhiều ý nghĩa:
- Thờ cúng Ngũ Vị Tôn Quan nhằm mục đích mang lại sự bảo vệ và may mắn cho gia đình. Người thờ cúng hy vọng tránh được những nguy hiểm và khó khăn trong cuộc sống hàng ngày.
- Thờ cúng cũng được coi là cách để duy trì sự an lành và hạnh phúc trong gia đình. Hành động này tạo ra một không gian tâm linh tích cực, giúp mọi người cảm thấy bình yên và hòa thuận.
- Việc thờ cúng tượng Ngũ Vị Tôn Quan sơn son thếp vàng là một cách để thể hiện lòng tôn kính và tri ân đối với truyền thống tâm linh của dân tộc. Đây là biểu hiện của sự tôn trọng và giữ gìn những giá trị văn hóa truyền thống của người Việt.
Trên đây là những thông tin về Ngũ Vị Tôn quan – những vị quan đứng đầu Hội đồng Quan lớn trong hệ thống tín ngưỡng Đạo Mẫu. Việc hiểu biết về Ngũ Vị Tôn quan giúp chúng ta nhận thức sâu sắc hơn về hệ thống tổ chức tinh tế của tín ngưỡng Đạo Mẫu. Đồng thời ghi nhận những đóng góp của các vị thần này đối với người dân qua hàng ngàn năm lịch sử.
