Huyền tích kỳ ảo về ba lần giáng thế của Mẫu Liễu Hạnh
Thần tích về Cô Chín Sòng Sơn
Cô Chín Sòng Sơn là ai?
Cô Chín Sòng Sơn (hay Cô Chín Giếng) là một trong những vị Thánh Cô nổi tiếng trong tín ngưỡng thờ Mẫu Tam Tứ Phủ của người Việt. Nổi bật bởi khả năng bói toán và chữa bệnh, Cô Chín được tôn thờ và kính trọng tại nhiều đền, chùa. Đặc biệt, đền Sòng Sơn, thuộc tỉnh Thanh Hóa, là nơi gắn liền với nhiều huyền thoại về Cô. Người ta tin rằng Cô Chín có khả năng giúp đỡ mọi người vượt qua khó khăn, đặc biệt là trong việc tìm hướng đi đúng đắn cho cuộc đời và chữa khỏi những căn bệnh khó giải.
Thần tích về Cô Chín Sòng Sơn
“... Anh thư nữ kiệt ai ơi
Uy linh quét sạch bầu trời sáng trong
Hồng dương rực rỡ tây đông
Thiên chương vằng vặc, bể trong muôn đời…”
Trong dân gian truyền kể lại rằng, cô Chín vốn là Tiên Cô tài phép theo hầu Mẫu Sòng (Mẫu Liễu Hạnh). Với tài năng bói toán phi thường, mỗi quẻ Cô gieo đều chính xác tuyệt đối. Cô sở hữu sức mạnh thần thông quảng đại, những kẻ người trần mắt thịt mới đầu không tin cho rằng cô là yêu quái, tìm mọi cách để xua đuổi diệt trừ. Sau đó cô về tâu với Ngọc Hoàng, cho thu giam hồn phách rồi hành cho dở dại dở điên. Không những vậy cô làm cho trăm chứng hiểm nghèo, khi lội dưới suối khi trèo lên cây, nửa người nửa ma.
Có truyền thuyết nói rằng Cô Chín là Cửu Thiên Huyền Nữ, con gái thứ 9 của Ngọc Hoàng Thượng Đế. Vì đánh vỡ chén ngọc mà Cô giáng trần, bán nước ở cồng đền Ba Dọi. Ban đầu những kẻ phàm trần không tin, nghĩ Cô là yêu quái nên quở trách, đánh đuối và tìm cách diệt trừ. Vì tức giận nên Cô về tâu với thiên đình, thu giam hồn phách họ, hành cho điên khùng.
Trong những năm chiến tranh loạn lạc, Cô đã phò tá vua và giúp nước nhờ khả năng tiên đoán trận mạc. Với công lao to lớn, vua ban lệnh cho dân lập đền thờ Cô. Trước đền khi ấy có tới 9 giếng nước tự nhiên, do đó dân gian lưu truyền câu: "Cô Chín quyền cai chín giếng." Từ đó, Cô còn được biết đến với tên gọi Cô Chín Giếng. Tuy nhiên, nghe nói những giếng này đã bị lấp đi qua nhiều thời kỳ lịch sử.
Vị Thánh Cô giỏi bói toán và chữa bệnh
Khi nói tới Cô Chín, điều mà người dân ca tụng chính là tài bói toán. Cô được cho là có thể thấu hiểu được lòng người, dự đoán chính xác những sự việc sắp xảy ra. Ngày nay, nhiều người xem bói hay xin Cô Chín ban lộc soi, lộc bói, bởi niềm tin rằng Cô tinh thông thuật chiêm bốc, bói ngàn quẻ không sai quẻ nào.
Theo lời kể của các con nhang, Cô Chín không chỉ tinh thông thuật chiêm bốc mà còn có khả năng tiên tri, dự đoán tương lai với sự chính xác đến kinh ngạc. Những người đến xin lộc Cô đều được hướng dẫn chi tiết về công việc, sự nghiệp, tình duyên, và những quyết định quan trọng trong cuộc sống. Cô Chín cũng là người giúp những người lạc lối tìm lại chính mình và khai thông tâm trí để đưa ra những quyết định sáng suốt.
Bên cạnh tài năng bói toán, Cô Chín còn nổi tiếng với khả năng chữa bệnh. Người dân tin rằng, Cô có thể chữa khỏi nhiều loại bệnh. Từ những bệnh tật do tâm lý, đến những căn bệnh khó chữa về thể chất, Cô Chín được cho là đã giúp rất nhiều người vượt qua cơn hoạn nạn.
Có câu chuyện kể rằng, có một người phụ nữ ở vùng Thanh Hóa mắc phải chứng bệnh kỳ lạ, không thể giải thích bằng y học. Bà đã đi khắp nơi tìm thầy thuốc, nhưng không có ai có thể chữa trị. Khi đến đền Cô Chín và thành tâm cầu nguyện, người phụ nữ này đã được Cô soi sáng và chữa khỏi bệnh. Bà kể rằng, trong giấc mơ, Cô Chín đã hiện về, chỉ cho bà cách giải thoát khỏi căn bệnh và dặn dò bà phải thành tâm kính ngưỡng. Vì thế, người ta thường truyền tai nhau đến đền Sòng Sơn để xin lộc, cầu nguyện Cô giúp đỡ chữa bệnh, và thực tế, nhiều người đã phản ánh rằng họ đã khỏi bệnh sau khi thành tâm thờ cúng Cô.
Cô Chín trong đời sống văn hóa tâm linh
Cô Chín Sòng Sơn không chỉ là một biểu tượng của lòng tín ngưỡng trong Đạo Mẫu mà còn là biểu tượng của lòng thương xót và sự che chở đối với chúng sinh. Sự tồn tại của Cô trong tín ngưỡng dân gian không chỉ thể hiện niềm tin vào sự cứu giúp của thần linh mà còn thể hiện sự kết nối sâu sắc giữa con người và thế giới tâm linh.
Trong số các Thánh thuộc Thiên Phủ, cô Chín là người hay giáng đồng hơn cả, cũng là một trong những vị Thánh Cô nổi tiếng nhất trong các Cô và hầu hết các thanh đồng khi hầu thánh đều có hầu giá Cô Chín.
Khi về ngự, cô sẽ mặc áo ngũ thân cổ đứng khuy cài nách màu hồng phớt của đào phai, dệt hình hoa chìm, hoặc áo tứ thân xẻ nhưng thêu ổ phượng, phượng bé, hoa nhỏ trong những cành rời, không phải cành lớn hoặc chùm lớn. Đầu đội khăn xếp có đóng nét, để dải nét dài buông sau lưng, hoắc vắt sang bên phải, giắt lược trâm cài. Ngoài ra, Cô cũng có tài múa, vì thế khi hầu giá Cô, các thanh đồng thường thực hiện nghi thức múa quạt lông màu hồng.
“Đôi tay múa lượn cánh tiên
Lầu lầu thu nguyệt thượng thiên trên trời
Cánh tiên bay bổng tuyệt vời
Nhác trông tựa thế giáng người tiên nga
…
Khi vui múa quạt múa cơ,
Múa quạt tiến Mẫu, múa cờ tiến Vua…”
Lễ hội và nghi thức thờ cúng Cô Chín Sòng Sơn
Đền Sòng Sơn, nơi thờ tựu Cô Chín, là một trong những điểm đến tâm linh nổi tiếng của Việt Nam, đặc biệt vào các dịp lễ hội quan trọng. Lễ hội chính của đền thường được tổ chức vào tháng Ba âm lịch, kéo dài từ ngày mùng 1 đến ngày 26, với cao điểm là ngày 25 và 26. Đây là thời điểm người dân từ khắp nơi đổ về đền Sòng Sơn để tham gia các nghi lễ linh thiêng và cầu mong phước lành từ Cô Chín.
Lễ hội thờ cúng Cô Chín mang đậm màu sắc văn hóa tâm linh của người Việt, với các nghi thức trang nghiêm và phong phú. Mở đầu lễ hội thường là lễ rước kiệu, với hình ảnh của Cô Chín và các vị thánh khác được đưa lên kiệu, diễu hành quanh đền. Nghi lễ này mang ý nghĩa cầu mong mưa thuận gió hòa, mùa màng bội thu và cuộc sống ấm no cho mọi người.
Trong suốt thời gian lễ hội, các nghi thức thờ cúng bao gồm dâng hương, dâng hoa và các lễ vật như oản, bánh, trái cây. Mỗi vật phẩm đều có ý nghĩa riêng, thể hiện lòng thành kính của người dân với Cô Chín. Đặc biệt, các nghi lễ hầu đồng là một phần không thể thiếu trong lễ hội. Người thực hiện nghi thức hầu đồng sẽ nhập vai các vị thánh cô, trong đó có Cô Chín, để truyền tải những thông điệp tâm linh, đồng thời ban phước lành cho người tham dự.
Nghệ thuật chế tác tượng Cô Chín tại Làng nghề Sơn Đồng
Làng nghề Sơn Đồng, nổi tiếng với nghệ thuật chế tác tượng thờ, đã từ lâu trở thành nơi sản xuất các bức tượng Cô Chín tinh xảo. Tượng Cô Chín được các nghệ nhân tại đây tạo ra với nhiều công đoạn tỉ mỉ và kỳ công, từ việc chọn gỗ, chạm khắc cho đến sơn son thếp vàng. Mỗi bức tượng không chỉ thể hiện sự linh thiêng của Cô Chín mà còn mang đậm dấu ấn văn hóa truyền thống của làng nghề Sơn Đồng.
Quá trình chế tác tượng Cô Chín đòi hỏi tay nghề cao và sự am hiểu sâu sắc về tín ngưỡng Đạo Mẫu. Các nghệ nhân không chỉ chú trọng đến hình thức bên ngoài của bức tượng mà còn phải tuân thủ những quy tắc nghiêm ngặt trong việc tạo hình, từ đôi mắt tinh anh, trang phục lộng lẫy đến thần thái uy nghi, độ lượng của Cô.
Tượng Cô Chín thường được làm từ gỗ mít hoặc gỗ hương, các loại gỗ này không chỉ bền chắc mà còn mang ý nghĩa phong thủy tốt lành. Sau khi chế tác, tượng được sơn son thếp vàng hoặc bạc để tôn lên vẻ đẹp rực rỡ, linh thiêng của Cô Chín. Những bức tượng này thường được đặt trong các đền thờ, phủ thờ trên khắp cả nước và là tâm điểm của các nghi lễ cúng bái, hầu đồng.
Làng nghề Sơn Đồng không chỉ giữ gìn và phát huy nghệ thuật chế tác tượng thờ mà còn góp phần bảo tồn văn hóa tín ngưỡng Đạo Mẫu của người Việt. Những bức tượng Cô Chín được tạo ra tại đây không chỉ là sản phẩm nghệ thuật mà còn là cầu nối tinh thần, giúp người dân kết nối với thế giới tâm linh và thể hiện lòng thành kính đối với vị Thánh Cô.
Cô Chín Sòng Sơn không chỉ là một biểu tượng linh thiêng trong đời sống tín ngưỡng của người Việt, mà còn là hiện thân của sự kết nối giữa con người với cõi tâm linh và sức mạnh chữa lành. Những câu chuyện về tài năng bói toán và khả năng chữa bệnh của Cô đã trở thành nét đẹp văn hóa, lan tỏa niềm tin và hy vọng cho bao thế hệ. Sự tôn kính và lòng thành đối với Cô không chỉ thể hiện qua các nghi thức lễ hội tại Đền Sòng Sơn mà còn qua những tác phẩm nghệ thuật tinh xảo, như tượng Cô Chín được chế tác công phu tại làng nghề Sơn Đồng. Nhờ đó, Cô Chín Sòng Sơn không chỉ là một vị Thánh mà còn là biểu tượng gắn bó sâu sắc với đời sống tâm linh, văn hóa của dân tộc Việt Nam.
