Thân thế và sự tích về Ngũ Vị Tôn Quan trong truyền thuyết dân gian
1. Ông Hoàng Bảy là ai?
Ông Hoàng Bảy hoặc Ông Bảy Bảo Hà là một trong những vị thần quan trọng trong hệ tín ngưỡng thờ Mẫu tại Việt Nam. Ngài là con của Vua Bát Hải Động Đình, người đứng đầu ở Thuỷ Phủ. Ông Hoàng Bảy thuộc hệ thần linh Tứ Phủ, đặc biệt nổi tiếng với vị trí ở hàng thứ 7 trong số Thập Vị Quan Hoàng. Với nhiều công lao lớn, Ông Hoàng Bảy được mọi người tôn kính và lập đền thờ ở nhiều nơi.
2. Thánh tích về ông Hoàng Bảy
Có nhiều thánh tích về ông Hoàng Bảy, đây là một trong những dị bản được tương truyền rộng rãi nhất:
Ông Hoàng Bảy là con của một vị Vua, theo lệnh cha ông giáng sinh trở thành con trai thứ 7 trong tộc họ Nguyễn vào cuối thời Lê. Ông được cử lên Văn Bàn để tham gia chiến đấu chống quân giặc. Tuy nhiên, ông đã bị bắt và bị giặc sát hại, thi thể của ông sau đó được vứt xuống sông.
Lúc này, di quan của ông trôi dọc theo sông Hồng và đến phà Trái Hút (tại Bảo Hà, Lào Cai) thì dừng lại. Điều kỳ lạ hơn nữa là khi ông bị sát hại, bầu trời bỗng chuyển gió, mây vần vũ tạo thành hình thần mã (ngựa). Thi thể của ông tỏa ra ánh sáng hào quang, bay lên thân ngựa và đến Bảo Hà thì dừng lại, sau đó bầu trời trở nên trong xanh, mây ngũ sắc hình thành hình tứ linh chầu hội.
Sau khi hiển linh, Ông Hoàng Bảy được giao quyền trấn giữ đất Lào Cai và cư trú tại đền Bảo Hà. Mặc dù nổi tiếng với tài giỏi kiếm và tính ăn chơi phong lưu, nhưng ông luôn khuyên bảo nhân dân về đạo đức. Ông thường tham gia các hoạt động giải trí như ngả bàn đèn, uống trà mạn, chơi các trò chơi, nhưng ông luôn nhấn mạnh tầm quan trọng của việc tu dưỡng tâm hồn để mang lại phúc lộc cho con cháu.
Một dị bản khác kể rằng, vào thời Cảnh Hưng (1740 – 1786) nước ta thường xuyên bị giặc phương Bắc tràn sang quấy nhiễu, cướp bóc của dân. Đặc biệt, ở xã Khấu Bàn thuộc châu Văn Bàn, những cuộc tấn công diễn ra liên miên khiến dân làng phải xây dựng các thành lũy để chống lại.
Lúc này, tướng Nguyễn Hoàng Bẩy đã được triều đình giao nhiệm vụ dẹp loạn và bảo vệ biên giới. Quân đội dưới chỉ huy của ông đã tiến lên dọc theo sông Hồng, đánh đuổi đuổi quân giặc, giải phóng châu Văn Bàn và xây dựng Bảo Hà thành một căn cứ quan trọng. Tại đây, ông đã tổ chức các buổi huấn luyện quân sự. Sau đó, ông dẫn dắt quân đội tiến công vào Lào Cai, giải phóng các vùng đất thuộc phủ Quy Hóa (nay là Yên Bái và Lào Cai).
Khi tướng Tả Tủ Vàng Pẹt dẫn đầu giặc Phương Bắc đã dẫn quân sang xâm lược. Tướng Hoàng Bảy đã đưa quân tham chiến, dù dũng cảm chiến đấu, nhưng do chênh lệch lực lượng quá lớn, ông đã hy sinh trong trận chiến.
Thi thể của ông được giặc vứt xuống sông Hồng và trôi đến Bảo Hà. Dân địa phương dưới sự lãnh đạo của ông Lư Văn Cù đã vớt xác ông lên để an táng và xây dựng miếu thờ để tưởng nhớ.
3. Hầu giá
Ông Hoàng Bảy, người được coi là một vị thần linh, một anh hùng trong lòng dân Việt, không chỉ đóng vai trò quan trọng trong văn hóa tín ngưỡng mà còn ảnh hưởng đến thế giới tâm linh. Trong hàng Tứ Phủ của các vị thần linh, ông được xem là một trong những vị quan trọng, thường thực hiện các nhiệm vụ quan trọng.
Theo tín ngưỡng dân gian, người ta nhận biết người sát căn Ông Hoàng Bảy qua những dấu hiệu như: sở thích uống trà tàu, tham gia các trò chơi như tổ tôm, xóc đĩa... Những phong tục này đã tồn tại từ lâu và được truyền lại qua các thế hệ.
Khi ngự đồng, ông thường mặc áo lam hoặc tím chàm, trang trí bằng hình rồng và chữ thọ, đầu đội khăn xếp có thắt lét lam và cài một chiếc kim lệch màu ngọc thạch. Ông thường bắt đầu bằng việc tấu hương và khai quang, sau đó cưỡi ngựa đi chấm đồng, một nghi thức linh thiêng mà người dân gắn liền với việc thực hiện các nghi lễ tôn giáo.
Vai trò của ông Hoàng Bảy không chỉ dừng lại ở việc là một vị thần linh trong lòng dân tộc, mà còn là một trong tứ vị Khâm sai được người người kính trọng và thờ phụng thông qua các nghi lễ, lễ hội và tín ngưỡng truyền thống. Ông là biểu tượng của sức mạnh, lòng dũng cảm và sự linh thiêng.
4. Đền thờ ông Hoàng Bảy ở đâu?
Đền Ông Hoàng Bảy tại Bảo Hà - Lào Cai
Bảo Hà là vùng đất được tướng Hoàng Bảy giải phóng năm xưa, nhiều người cho rằng đây cũng là nơi an táng ông. Người địa phương thường đến thắp hương và cầu nguyện trong các ngày lễ và ngày Tết. Họ đã chung sức xây dựng và thiết kế đền thờ nhỏ được gọi là đền Ông, dần dần người ta quen gọi đền này là Đền Bảo Hà.
Đền Ông Hoàng Bảy Đá Thiên – Thái Nguyên
Tọa lạc tại Trại Cau, huyện Đồng Hỷ, Thái Nguyên, Đền Ông Hoàng Bảy Đá Thiên là một địa điểm linh thiêng, dành riêng để thờ phụng ông. Nơi này gồm nhiều công trình tâm linh như Lăng mộ, Ban Công Đồng, Động Chúa, Mẫu Âu Cơ, Điện Trung Đường và Cung Vua Cha.
5. Lễ ông Hoàng Bảy cầu gì?
Ngày 17/7 hàng năm là ngày lễ Ông Hoàng Bảy. Người đi lễ đền tượng Ông Hoàng Bảy mong được phú quý, may mắn, thuận lợi trong kinh doanh, buôn bán, gặp nhiều may mắn trong công việc. Ngoài ra, nhiều người cũng đến đền để cầu cho sức khỏe, bình an và hạnh phúc gia đình.
Ông Hoàng Bảy không chỉ là một nhân vật trong truyền thuyết, mà còn là biểu tượng của sức mạnh, truyền cảm hứng và hy vọng. Thánh tích của ông Hoàng Bảy đã được truyền miệng qua hàng thế hệ, là nguồn cảm hứng vô tận cho tinh thần của dân tộc.
